Warszawa to nie tylko Muzeum Powstania Warszawskiego. W wielu miejscach poukrywane jest mnóstwo perełek. Nie sposób wypisać ich wszystkich w jednym artykule. Do tej pory udało mi się opisać ciekawe murale (również wojenne) – po prawej i lewej stronie Wisły. Pisałam też o ciekawych miejscach w Warszawie, darmowych grach i hejnale z Zamku Królewskiego. Dzisiaj będzie trochę o wojnie.

Warszawa ciekawe miejsca

#1 Neon „Wola oddycha”

Na warszawskiej Woli, na budynku Urzędu Miasta dojrzeć można neon o nazwie „Wola oddycha”. Został on stworzony dla upamiętnienia Powstania Warszawskiego. Neon ma pokazywać, że Wola mimo wojny dalej się rozwija – tragiczne wydarzenia z 1944 wpłynęły na nią, ale nie zatrzymują jej w miejscu. Proste litery neonu Wola rozświetlają się w rytmie ludzkiego oddechu.

#2 Wiąz limak

W czasie okupacji wiąz limak rósł beztrosko na dziedzińcu więzienia Pawiak (największym niemieckim więzieniu politycznym w tamtym okresie), stając się niemym świadkiem zbrodni wojennych. Stare drzewo jako jedyne, obok ocalałego fragmentu bramy wjazdowej przetrwało w 1944 wysadzenie Pawiaka i szybko stało się symbolem dla rodzin ofiar, które przybijały do niego tabliczki z nazwiskami swoich bliskich.

Niecałe 40 lat później limak zachorował na grafiozę i szybko zaczął obumierać. Suchy już relikt poddano gruntownej konserwacji i wzmocnieniu, usunięto korę, skrócono konary, zabetonowano korzenie — co pozwoliło mu przetrwać zaledwie kilka kolejnych lat. Dzięki odlewnikom z Gliwic wykonano z brązu drzewo w skali 1:1 (12,5 metra wysokości i ważące 4,5 tony).

#3 Szubienica na Mszczonowskiej

Turysta zapuszczający się w te okolice, może się poczuć nieswojo. Wjeżdżając tu samochodem na jesieni, cały samochód mieliśmy w błocie przez podróż po betonowych płytach. W okolicy spotkaliśmy dwa bażanty i… szubienicę pośrodku niczego. Szubienicę wykonali hitlerowcy, mordując tu kilkudziesięciu Polaków w odwecie za wysadzenie torów kolejowych, które sparaliżowały ruch w Warszawie.

#4 Kładka na Chłodnej

O kładce na Chłodnej, która łączyła małe getto z dużym – pisałam już przy okazji wpisu o Woli. Nie napisałam jednak wtedy, że z kładki rozpościerał się niezwykły widok na Hale Mirowskie, kawałek Wisły i generalnie „wolną” Warszawę. Przez ten widok na aryjską stronę, kładka była nazywana przez mieszkańców Mostem Westchnień (Ponte dei Sospiri). Na moście nie można było się zatrzymywać – zostawały tylko przelotne spojrzenia, także scena z filmu „Pianista”, gdzie Polański rozmawia ze znajomym – jest mocno naciągana.

#5 Stare szyldy

Uwielbiam takie fragmenty miasta, gdzie ma się wrażenie, że czas stanął w miejscu. Stare szyldy, neony, które reklamują coś, czego już nie ma… Na Marszałkowskiej 41 funkcjonował zakład sprzedaży i naprawy maszyn – The Kempisty Co. Firma mocno konkurowała z singerem. Po wojnie zamknięto część produkcyjną, ale zakład nadal funkcjonuje na ul. Wspólnej, gdzie jest niższy czynsz.

#6 Film o warszawskiej Woli

Z okazji 100-lecia przyłączenia Woli do Warszawy powstał niezwykły film w technice 3D – „Warszawa 1935 Wola”. Możemy na nim zobaczyć wspólne efekty pracy grafików, animatorów i dokumentalistów, którzy pokazali, jak wyglądała Wola w okresie międzywojennym.

#7 Film Niezwyciężeni

Niezwyciężeni to około 4-minutowa animacja, która rozpoczęła międzynarodową akcję edukacyjną przedstawiającą polską perspektywę z okresu 1939-1989. Film został przygotowany przez IPN. Do mnie takie materiały trafiają – atrakcyjne wizualnie, dźwiękowo, wywołujące emocje w krótkim czasie i niosące ze sobą treść. Bardzo mi się podoba.

IPN stworzyło także drugi, króciutki spot – Wywalczona. Niepodległa. Polska. Nie opowiada o Warszawie, a o całej Polsce, ale wspominam o nim, bo warto go znać. 😉

„Nie było jej. A jest. Polska” to akcja społeczna, którą IPN włączyło się w przygotowanie obchodów 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości.

#8 Ślady po kulach na warszawskich kamienicach

Na wielu warszawskich kamienicach po dziś zachowane są ślady po kulach, czy krótkie zdania: „Dom sprawdzony. Min nie ma”. Część z nich została przykryta, przy ocieplaniu budynków, ale coraz częściej zdarza się, że deweloperzy sami dbają o to, by podkreślić długą historię kamienicy. Na ul. Czarnieckiego na budynku szkoły możemy natrafić na plastry ceramiczne z emblematem kotwicy Powstania Warszawskiego. To część projektu Pawła Czarneckiego – „Do rany przyłóż”, który miał na celu opatrzenie murów poranionych kulami w różnych częściach Warszawy i zwrócić uwagę na ich historię.

#9 Fragment muru getta warszawskiego

W czasie wojny – długość murów getta wynosiła około 18 km. Po wojnie większość muru zniszczono, ale zachowało się kilka jego fragmentów. Do zwiedzenia proponuję fragment przy ulicy Waliców 11. Ta część Woli jest pełna historii – spacer można połączyć z innymi wytyczonymi przeze mnie punktami.

#10 Gąsienica czołgu miny Goliat

Na Starym Mieście, na murze katedry Świętego Jana przy ulicy Dziekania – znajduje się fragment gąsienicy z niemieckiej miny samobieżnej Goliat. To ponoć ta maszyna podczas Powstania warszawskiego w 1944 roku, zburzyła część murów katedry. Eksperci jednak są podzieleni i mówią, że mimo wmurowanej informacji – ten znaleziony fragment najpewniej jest częścią innej maszyny-pułapki.

Oryginalny czołg-pułapka był użyty przez Niemców w formie „konia trojańskiego”. Powstańcy wzięli porzucony transporter i wjechali nim w uliczki starówki. Kiedy cieszyli się, że udało im się zdobyć taki łup – czołg eksplodował.

#11 Pomnik Warszawskiej Syreny

Widoczny w zdjęciu tytułowym pomnik Syreny, ma twarz Krystyny Krahelskiej – kobiety należącej do Armii Krajowej i będącą autorką powstańczej piosenki – „Hej chłopcy bagnet na broń”. Według legendy, gdy 2 sierpnia 1944 roku została ranna podczas walk – w tym samym czasie drugi pocisk uszkodził pomnik.

Dwudziesty wiek stał przede wszystkim pod znakiem przemocy i zniszczeń zarówno społecznych, jak i kulturowych. Dlatego tak ważna jest dziś pamięć o poległych i dbanie nawet o takie drobne detale, jak te wymienione wyżej. To jednak zaledwie kilka z nich — a jestem pewna, że bez trudu potrafiłbyś wymienić jeszcze kilka innych. Dlatego czuj się komfortowo, zostawiając komentarze ze swoimi lokalizacjami!

#12 Pomnik Drutu Kolczastego

Pod Muzeum Woli na Srebrnej, w 2021 roku powstała instalacja z… drutu kolczastego. Oryginalną instalację stworzył Michał Frydrych w ramach Marszu Gościnności. Pomnik Drutu Kolczastego przypominać ma o ofiarach kryzysu na polsko-białoruskiej granicy w 2021 roku i stał się apelem o pomoc ludziom ginącym na granicy.

W 2021 roku zarzucono Łukaszence i Białorusi, że w ramach wojny hybrydowej – przerzuca imigrantów i eskaluje napięcia, celowo wywołując kryzys migracyjny. Jednocześnie, w tym samym czasie nie pozwalał wpuścić na swoje tereny konwoju z pomocą humanitarną. Komisja Europejska stwierdziła, że sytuacja na polsko-białoruskiej granicy była rodzajem agresji na Polskę, a nie migracji. Rząd Polski próbując rozwiązać sytuację – zdecydował się wybudować wysokie na 2,5 m ogrodzenie na 400 km graniczących z Białorusią.

Artysta swoją instalacją chciał zaapelować, żeby polskie władze nie grały w tym sporze podobnie jak Łukaszenka – nie patrząc w stronę ludzi, którzy grali rolę pionków i tracili życie na granicy, i zamiast przerzucać migrantów z powrotem na granicę – zapewniali im jedzenie, wodę, czy opiekę medyczną zgodnie z prawem polskim.