Ośrodek Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach to małe, ale bardzo urokliwe miejsce, do którego warto wybrać się przy okazji wizyty na Ponidziu. Siedlisko stworzone dla wszystkich, którzy chcieliby rozbudzić w sobie ciekawość tym regionem.

Niedaleko Kolejki Wąskotorowej „Express Ponidzie” znajduje się bardzo ciekawy Ośrodek Edukacji Przyrodniczej. Dużą jego część wypełniają miejsca noclegowe, biura dla pracowników i studentów nauk przyrodniczych, ale zbłądzony turysta, także znajdzie coś dla siebie.

Głównym celem Ośrodka Edukacji Przyrodniczej jest przede wszystkim — jak nazwa wskazuje — nauczanie dzieci i młodzieży z województwa świętokrzyskiego (w tym prowadzenie warsztatów, czy zielonych szkół w tutejszym terenie), a także organizowanie różnych konferencji. Nie jest to „duża” atrakcja, a raczej ciekawostka w trasie — skupiająca się na walorach przyrodniczych regionu. Warto ją jednak odwiedzić, i zaraz powiem ci dlaczego.

Drewniana konstrukcja pociągu w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach, w tle odtworzony zabytkowy peron.
Budynek Ośrodka Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach, widoczny z zewnątrz.

Ośrodek Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach

Atrakcja jest położona na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego. Okolicę upodobały sobie zwierzęta, które można znaleźć na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych w Polsce (tu akurat głównie mięczaki), żyje tu też ponad 170 gatunków ptaków. Po Ośrodku Edukacji Przyrodniczej oprowadza przewodnik, o pełnych godzinach. Choć miejsce powstało niedawno, bo pod koniec 2022 roku — do odwiedzin szybko zebrała się liczna grupka zainteresowanych.

Nidarium i zwierzęta gospodarskie

Najciekawszą atrakcją Ośrodka w Umianowicach jest tzw. Nidarium, czyli akwarium przedstawiające życie w rzece Nidzie i odwzorowujące koryto rzeki (zadbano nawet o odpowiednie kolory piachu, czy korzeni!). Nida jest uważana za najdłuższą rzekę świętokrzyskiego i najcieplejszą rzekę nizinną w Polsce (temperatura w miesiącach letnich dochodzi tu do 27 stopni), która zbiera spore ilości wody z Gór Świętokrzyskich i ma tendencje do rozlewania się. W latach 90 przez przeprowadzenie w jej pobliżu prac melioracyjnych — znacznie ucierpiała. Na szczęście powoli proces jest odwracany przez naukowców.

Pojemność tutejszego akwarium to 25 000 l. Starano się tu odwzorować różne odcinki rzek: od głębokich miejsc, aż po płyciznę, starorzecze i strefę przybrzeżną. Stworzono więc dwa akwaria, z czego większe ma prawie 2 m wysokości. W środku prócz ryb typu brzanka, lin, cierniki, czy różanka — mieszkają kumaki nizinne, traszki grzebieniaste, czy małże, jest nawet żółw błotny. Żółwie mają być hodowane i wypuszczane do Nidy, gdyż są naturalnie występującym gatunkiem tych okolic. Akwaria urozmaicają rośliny występujące naturalnie w rzece. Niestety w okresie, kiedy akurat mieliśmy okazję tu urzędować — Nidarium było zamknięte, więc tylko rzuciliśmy okiem przez szybę w drzwiach.

Na początku trochę nas to zniechęciło, ale okazało się, że dookoła ośrodka znajduje się także minizoo, a dokładniej — kozy sandomierskie, czerwona krowa białogrzbieta, owce wrzosówki, czy konik polski. To stare, polskie rasy, które z czasem zostały wyparte przez zorganizowane korporacje, które stawiają jednak na wydajną produkcję, czy to mięsa, czy mleka. Zwierzęta podczas naszej wycieczki były zajęte głównie przeżuwaniem i nie miały czasu na nieplanowane sesje fotograficzne. Wypasa się je na tutejszych łąkach.

Tuż obok postawiono wolierę dla ptaków drapieżnych. Sporą jej część przeznaczono na ich rehabilitację, a do oglądania są tutaj m.in. sokół wędrowny, sowa płomykówka, pustułka zwyczajna, jastrzębie i myszołowy. Część zwierząt po odbyciu swojego „sanatorium”, będzie wypuszczana na wolność, inne niestety będą zmuszone zostać na zawsze w Ośrodku.

Pasący się konik polski w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

Pasąca się krowa białogrzbieta w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

Widok z wieży widokowej na wolierę ptasią w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

Budynek zabytkowej kolejki wąskotorowej za nieczynnymi torami w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

Odrestaurowana wieża ciśnień przebudowana na wieżę widokową w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

Jastrząb siedzący na żerdzi w wolierze dla ptaków w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

Sowa płomykówka startująca do lotu w wolierze dla ptaków w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.

Wieża widokowa

Z wieży widokowej ulokowanej w odrestaurowanej wieży ciśnień — rozciąga się ładna panorama. Docelowo ma służyć jako miejsce do obserwacji ornitologicznych, a że okolicę upodobały sobie żurawie, dzikie gęsi, a nawet bielik — będzie co robić.

W oddali są hodowane w większej ilości koniki polskie żyjące na zewnątrz, nie były widoczne z wieży, ale ponoć chętni mogą się przejść na spacer w okolice rzeki, gdzie urzędują. Jeden z koników jest jednak, jak widzisz — dostępny na pobliskim wybiegu, pozostałe mają za zadanie… być tutejszymi kosiarkami i chronić łąki pełne cennych gatunków roślin przed zarastaniem.

Widok z wieży ciśnień w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach na pole ze zwiniętymi stogami siana i drzewami w oddali, Widok z wieży ciśnień na pole i pasące się zwierzęta w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej w Umianowicach.
Ośrodek edukacji przyrodniczej w Umianowicach ciągle się rozwija. W planach jest budowa odcinka, gdzie będzie można jeździć drezynami, uruchomienie kursów kolejki wąskotorowej na trasie „Stacja Hajdaszek — Kolejowy Skansen” (na tę chwilę odbudowano zabytkowy dworzec z 1924 roku), wprowadzenie zielarni, czy sprowadzenie tu gęsi kieleckiej i różnych gatunków kur. Atrakcja jest darmowa, warto podjechać tutaj z dziećmi np. podczas wizyty w niedalekiej Ciuchci Express Ponidzie, czy zwiedzania kaplicy św. Anny w Pińczowie.